رکورد سالمندی را می زنیم!
محمد اسماعیل مطلق مدیر کل دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت از رشد سریع جمعیت سالمند کشور در سال های آینده می گوید
فاطمه رجبی
تا همین چند سال پیش طولانی بودن صف جوان های پشت کنکور کاری کرده بود که وارد شدن به دانشگاه‌های دولتی شکستن شاخ غول حساب می‌شد. بعد از چند سال آن صف طولانی وارد رقابت برای صندلی های مقاطع بالاتر تحصیلی شدند و حالا نیاز همان جمعیت برای کار باعث شده که بیکاری تبدیل به اولین ابر چالش کشور شود. حالا تصور کنید که چنین جمعیتی قرار است تا چند دهه آینده به سن پیری برسند و هرم جمعیت کشور به کلی وارونه شود چون جمعیت جوان فعلی حتی به قدر جانشینی هم فرزندآوری نمی کنند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند رسیدن جمعیت جوان فعلی به سن پیری بحرانی تازه خلق خواهد کرد البته در سایر نقاط دنیا هم وضعیت نسبتا مشابهی وجود دارد تا جایی که به نظر می رسد بحران پیر شدن جمعیت یک دغدغه جهانی است. طبق پیش‌بینی ها تعداد افراد ۶۰ سال به بالا از سال ۱۹۸۰ تاکنون دو برابر شده و پیش‌بینی شده است که شمار افراد ۸۰ سال به بالا تا سال ۲۰۵۰، چهار برابر شود و به ۳۹۵میلیون نفر برسد. از سویی تا ۵ سال آینده، برای نخستین بار در دنیا تعداد افراد ۶۵ سال و بالاتر، از بچه‌های زیر ۵ سال پیشی خواهد گرفت و تا سال ۲۰۵۰ هم تعداد افراد ۶۵ سال و بالاتر از کودکان زیر ۱۴ سال بیشتر می‌شود. در ایران هم بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ از جمعیت ۷۹ میلیونی کشور، ۷ میلیون و ۴۱۴ هزار و ۹۱ نفر یعنی ۹.۲۸ درصد جمعیت سالمند هستند و پیش بینی می‌شود درصد سالمندان ایران تا سال ۲۰۲۵ میلادی، به ۱۰ و تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۳۰ درصد برسد. بر اساس این پیش بینی در سال ۲۰۵۰ درصد جمعیت سالمند در ایران از میانگین جهان و آسیا بیشتر و از هر سه نفر، یک نفر سالمند خواهد بود.
رشد نرخ فرزندآوری کار ساده ای نیست و اساسا سیاست های کاهش جمعیت راحت تر از سیاست‌های افزایشی پیش می روند. این را علیرضا مرندی که اجرای برنامه های کاهش زاد و ولد در دوران وزارت او کلید خورد تایید می کند و می گوید: «به هر حال انسان موجودی است که می خواهد به سمت راحتی و رفاه حرکت کند به همین دلیل هم وقتی مسئولیتی از مسئولیت هایش کم شود بیشتر استقبال می کند تا اینکه بخواهیم برعکس عمل کنیم آن هم در شرایطی که وضعیت اقتصادی به نحوی نیست که مردم بدون داشتن دغدغه های مالی زیاد بتوانند اقدام به بچه دار شدن کنند. اگر سیاست های کاهش جمعیت با تبلیغ و زمینه سازی های مختصر قابل اجرا باشد، سیاست‌های افزایشی نیازمند تلاش بسیار بیشتر در همه جنبه های زندگی افراد است.»
او ادامه می دهد: «ما وقتی می خواهیم جمعیت جوان فعلی را راضی کنیم که حداقل به اندازه جانشینی فرزندآوری کند باید هم از نظر فرهنگی کار کنیم و هم وضعیت اقتصادی را بهتر کنیم از طرفی باید خدمات رفاهی و کمکی را هم توسعه بدهیم چون همانطور که بارها مقام معظم رهبری تاکید کرده اند نباید زن در شرایطی قرار بگیرد که مجبور شود بین مادری و حضور اجتماعی یکی را انتخاب کند اما زیر ساخت‌های ما در شرایطی نیستند که به زن کمک کنند راحت تر برای مادر شدن اقدام کند.»
جامعه پویا در گروی سالمندانی سالم
محمد اسماعیل مطلق مدیر کل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت درباره نیازهای سالمندان آینده می گوید: «در حال حاضر ۲۴ تا ۲۹ ساله‌ها یکی از پرجمعیت‌ترین گروه‌های سنی کشور هستند. طبق آخرین سرشماری سال ۹۵ مشخص شد که ۲۵ درصد جمعیت فعلی کشور را جوانان تشکیل می دهند این یعنی شمار سالخوردگان ایران در سال ۱۴۲۰ به بیش از ۲۶ میلیون و نسبت آن به کل جمعیت به حدود ۲۳ درصد خواهد رسید که این ارقام نیازمند توجه و رسیدگی است و ما باید خودمان را برای انتقال این تعداد جوان به سنین میانسالی آماده کنیم.»
او می گوید: «باید به درستی مطالعه کنیم که جمعیت سالمند کشور به چه چیزهایی نیاز دارند و برای برآورده کردن این نیاز برنامه ریزی کنیم و اجرای برنامه ها را از همین حالا شروع کنیم. یکی از اصلی‌ترین نیازهای مردم یک جامعه به ویژه سالمندان مسئله سلامت است. حالت ایده آل ما این است که جمعیت سالمند ما همین حالا و در آینده بتواند خدمات مناسب بهداشتی و درمانی دریافت کند و کیفیت زندگی خوبی داشته باشد. اقداماتی که به این امر مهم منجر شوند از همین حالا باید کلید بخورند. به همین دلیل هم ما در وزارت بهداشت تلاش زیادی می کنیم که مردم را به سمت سالمندی سالم هدایت کنیم. بسیاری از برنامه های وزارت بهداشت در نهایت به همین اتفاق منجر خواهد شد. مثلا وقتی ما سعی می کنیم در زمینه بیماری هایی مانند دیابت، فشار خون و… برنامه ریزی کنیم و یا روی مبحث خود مراقبتی تاکید زیادی می کنیم در واقع بیشتر از هر قشری به جمعیت سالمند توجه داریم.»
او اعلام می کند که جمعیت سالمند کشور طی هشت سال آینده ۱۰ درصد افزایش پیدا خواهد کرد و این یعنی فرصت چندانی برایمان باقی نمانده است. مطلق ادامه می دهد: « فقدان سلامتی، سالخوردگی جمعیت را از یک فرصت به تهدید تبدیل می‌کند و با توجه به چند وجهی بودن خدمات مرتبط با سلامتی سالمندان، ضروری است این موضوع به عنوان یک اولویت مهم، در صدر سیاست‌ها و برنامه‌های کشور قرار گیرد.»
مطلق می گوید: «پیشرفت هایی که در زمینه درمان و ارتقای سطح سلامت جامعه در سطح جهانی اتفاق افتاده باعث شده است که امید به زندگی بالا برود تا جایی که در کشور خودمان به طور متوسط برای زنان ۷۶ و مردان ۷۴ سال عمر پیش بینی شود بنابراین سالمندی نه تنها دوره مهمی از زندگی فرد است بلکه دورانی تقریبا طولانی هم هست که تقریبا یک چهارم زندگی فرد را تشکیل می دهد و ما نمی توانیم نسبت به این دوران طولانی بی توجه باشیم. عمده توجه سیاست گذاری ها به این سمت رفته که افراد دوران سالمندی سالمی داشته باشند این موضوع در صرفه‌جویی های اقتصادی هم نقش پررنگی دارد.کشوری که قرار است با جمعیت زیادی از سالمندان در سال‌های نه چندان دور رو به رو شود باید بداند که اگر این جمعیت در سطح مطلوبی از سلامتی نباشند هزینه‌های درمانی زیادی به اقتصاد کشور تحمیل می‌شود و از طرفی چون فعالیت اجتماعی و اقتصادی ارتباط مستقیمی با سلامت افراد دارد هر چقدر سطح سلامت سالمندان بالاتر باشد آنها مشارکت بیشتری در امور اقتصادی و اجتماعی خواهند داشت و اگر سلامت نباشند از این جهت هم خسارت زیادی به کشور وارد خواهد شد.» او شرایط فعلی جامعه را چندان مطلوب نمی داند و می
گوید:«نه فقط در بحث سلامتی بلکه در همه جهات باید برای سالمندان کاری کرد. به عنوان نمونه وضعیت شهری ما هم چندان مناسب سالمندان و معلولان نیست. همین موضوع باعث می شود که سالمندان خانه نشین شده و نتوانند قابلیت هایی که با حضور اجتماعی شان می توانند داشته باشند به خوبی ارائه کنند. متاسفانه ما در برخی زمینه ها سالمندان را به حاشیه رانده ایم و آنها را منزوی کرده ایم ادامه این شرایط آن هم برای سال های پیش رو که جمعیت سالمند کشورمان بسیار بزرگ خواهد شد به نفع آینده جامعه نخواهد بود.»
(منتشر شده در ویژه نامه روزنامه هفت صبح هفت صبح درباره صندوق های بازنشستگی)
