بازنشستگی و دومینوی بحران

به غیر از دو صندوق جوان روستاییان و عشایر و وکلای دادگستری بقیه صندوق‌های عمومی‌و انفرادی کشور یا در مرز بحران ایستاد‌ه‌ا‌ند یا عملا ورشکسته هستند
آرمان موسوی
یکی از معیارهای اصلی محک زدن وضعیت صندوق‌ها کمک گرفتن از مفهومی‌است به نام «نسبت پشتیبانی». این شاخص حاصل تقسیم تعداد بیمه‌شدگان اصلی یک صندوق بر تعداد مستمری بگیران آن صندوق است. منظور از بیمه‌شدگان اصلی شاغلانی است که هنوز مشغول فعالیت هستند و طبعا حق بیمه پرداخت می‌کنند. وقتی یک صندوق سرپاست که به ازای هر شش نفر یا بیشتر، یک مستمری بگیر وجود داشته باشد. یعنی صندوق در این حالت می‌تواند بدون مشکل، از منبع ورودی‌ها(حق بیمه‌های پرداختی)، خروجی‌ها(مستمری) را تامین کند.
هرچقدر تعداد مستمری بگیران بیشتر شود و بیمه‌شدگان اصلی کمتر، صندوق مشکل پیدا می‌کند. این اتفاق در اکثر صندوق‌های بازنشستگی ما افتاده. یعنی به دلایل مختلف از جمعیت شاغلین آنها کاسته شده و در عوض به مستمری بگیران اضافه شده. به طور مثال صندوق کارکنان فولاد الان ۷۴ هزار و ۶۰۰ نفر مستری بگیر دارد اما فقط ۱۱۶۰۰ نفر مشغول کار هستند و حق بیمه پرداخت می‌کنند.
اینجا نسبت پشتیبانی صندوق ۰٫۱۶ است و دولت مجبور است جور صندوق را بکشد. در عوض صندوق‌های جوان مثل بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر که تازه راه افتاده‌اند و هنوز آنچنان مستمری بگیر ندارند اوضاع‌شان خوب است. این دسته از صندوق‌ها هم باید با سرمایه‌گذاری مناسب یا ایده‌های مشابه فکر سال‌های آینده باشند که بیمه شده‌های اصلی امروز به سن بازنشستگی می‌رسند دچار مشکل نشوند.
حالا چرا صندوق‌ها امروز به این مشکل برخوردند که حق بیمه‌پردازان آنها کم شده و مستمری بگیران اضافه شده. اول اینکه قوانینی وضع شده که ورودی آنها را بسته. مثلا از مقطعی دولت استخدام آنچنان رسمی‌ای نداشته که بخواهد تحت پوشش صندوق کشوری قرار بگیرد. عمده استخدام‌ها هم موقتی و پیمانی بوده که عملا تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار گرفتند. نکته دوم هم اینکه جمعیت کشور در حال سالمند شدن است. این یعنی خود به خود به جمعیت مستمری بگیران اضافه می‌شود و از شاغلان کم می‌شود. مسئله دیگر هم نرخ مشارکت پایین در جامعه است. وقتی مشارکت اجتماعی پایین باشد ورودی قابل اعتنایی هم به صندوق‌ها تزریق نمی‌شود. الان نسبت پشتیبانی در اکثر صندوق‌های صندوق انفرادی و عمومی ‌ما پایین‌تر از حد استاندارد است. فقط یکی صندوق روستاییان و عشایر را داریم و دیگری صندوق وکلای دادگستری که نسبت پشتیبانی بالایی دارند. به همین دلیل هم هست که در اکثر تحلیل‌ها می‌شنویم تقریبا همه صندوق‌های ما ورشکسته هستند.

(منتشر شده در ویژه نامه روزنامه هفت صبح درباره صندوق های بازنشستگی)