سیاست به زبان ساده؛ چرا آبه شینزو به ایران میآید؟
گمانهزنیها نسبت به سفر نخستوزیر ژاپن که قرار است فردا-چهارشنبه- به تهران بیاید این روزها به اوج خود رسیده زیرا ژاپن نه تنها روابط نسبتا خوبی با تهران دارد بلکه روابط مطلوبی هم با آمریکا دارد و همین مساله موجب شده تا این تصور به وجود آید که این مقام ژاپنی برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن به ایران سفر میکند در حالی که روابط ایران و ژاپن در سطوح دیگری غیر از روابط سیاسی و دیپلماتیک هم تعریف میشود.
*** شماره یک ***
امسال نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن است و این سفر میتواند در تعمیق و تقویت روابط از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار باشد؛ چرا که این مقام رسمی ژاپن در سطح نخست وزیری آن هم بعد از ۴۰ سال به ایران میآید. برخی محافل از میانجیگری او میان ایران و آمریکا صحبت میکنند با توجه به روابطی که توکیو با واشنگتن دارد و برخی دیگر دلایل این سفر را موضوعات برجامی و مسائل دو جانبه دانستهاند. اما هر چه هست با توجه به تنشهای جدید در عرصه بینالملل توسط آمریکا و همچنین سفری که اخیرا دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به ژاپن داشته و از طرح موضوع میانجیگری توکیو بین تهران و واشنگتن استقبال کند، موجب شده تا افکار عمومی اینطور تصور داشته باشند که هدف اصلی این سفر میانجیگری بین ایران و آمریکا است. البته میانجیگر باید اختیارات واقعی و کافی داشته باشد و بتواند شروط ایران که بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم ها و جبران خسارات است را اجرایی کند و تازه در این شرایط هم زمان مذاکره نیست بلکه بازگشت به پله و موقعیت اولیه است.
*** شماره دو ***
روز گذشته روزنامه ژاپن تایمز بر این مساله تاکید کرد که آبه شینزو بهعنوان یک میانجی دیپلماتیک یا حامل پیامی از سوی رئیس جمهور آمریکا، به ایران سفر نخواهد کرد و این سفر به منظور کاهش تنشهای موجود انجام میگیرد. گرچه نباید سیاست نگاه به شرق ایران را بهعنوان مولفهها و فاکتورهای بسیار مهم رویکرد سیاست خارجی ایران فراموش کرد، مسئولان جمهوری اسلامی ایران طی سالهای اخیر این مساله را مورد توجه جدی قرار دادهاند، به نظر میرسد ایران با در نظر گرفتن تمامی شرایط سیاسی، اقتصادی و منطقهای به دنبال تعادل بخشیدن بین شرق و غرب است.
*** شماره سه ***
همانطور که سیاست خارجی کشورها تابعی از شرایط بینالمللی و منطقهای است و همه کشورها به این مساله اذعان دارند، باید به یاد داشته باشیم که روابط ایران و ژاپن فراز و نشیبهای متعددی داشته و پس از امضای پیمان صلح بین دو کشور در سال ۱۳۳۰، به خاطر وضع خاص ژاپن، تنها جنبه اقتصادی داشت. ژاپنیها از سالها قبل در مورد صدور گاز ایران به این کشور، بهرهبرداری از معادن گاز جزیره قشم و معادن مس خراسان، احداث مجتمع پتروشیمی و … همکاریهای بسیاری را با ایران در موضوعات اقتصادی داشتهاند و حتی در سالهای ۱۳۵۴-۱۳۵۵ تقریبا ۴۳ درصد کل سرمایههای خارجی در ایران متعلق به ژاپن بود که بخش عمده آن در طرحهای پتروشیمی، تولید پلاستیک، دارو، وسایل الکترونیکی و استخراج معادن به کار گرفته شده بود. بنابراین از دیرباز ژاپن یکی از خریداران عمده نفت ایران بوده است به طوری که طی سالهای دهه ۷۰ تا حدود ۹۰ درصد از نفت خود را از ایران تامین کرده است. حتی در زمان تحریمها نیز از مشتریهای اصلی بازار ایران بوده گرچه روابط دو کشور تحت تاثیر تحریمهای آمریکا نیز قرار داشته است. شاید در سابقه تاریخی دو کشور ایران و ژاپن زمانی نبوده که ژاپن خرید
نفت از ایران را قطع کرده باشد لذا دلیل قطع موقتی خرید نفت نیز در حال حاضر میتواند تحریمهای یکجانبه و فشارهای آمریکا باشد.
*** شماره چهار ***
برخی رسانههای خارجی گفتهاند احتمالا نخست وزیر ژاپن در سفر به تهران، حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان را برای شرکت در نشست گروه جی ۲۰ که اواخر ماه ژوئن در ژاپن برگزار میشود، دعوت کند.